Boekenbeursganger of niet, niemand ontkomt aan het ‘november boekenmaand’fenomeen. Twee boeken liggen in 2017 op de leestafel.
‘MAZZEL TOV’, Margot Vanderstraeten – uitgeverij Atlas Contact 2017
De wereld kijkt gefascineerd naar de joodse samenleving. Er zijn de musici, de Nobelprijswinnaars, de schrijvers.., de getalenteerde mensen. Maar wie in Antwerpen tram 15 neemt, is meer vertrouwd met het beeld van pijpenkrullen, keppeltjes, zwarte pruiken en kousen. Wie zijn ze echt, deze Antwerpse joden? Voor de meesten van ons een onbekende maar intrigerende samenleving. Margot Vanderstraeten werkte in een gezin uit die Antwerpse kringen en deze ervaring schreef ze neer in ‘Mazzel tov’. Met haar roman getuigt zij zonder enige drang naar sensatie hoe respect, nieuwsgierigheid en humor het door de groeiende vertrouwensrelatie uiteindelijk halen van wederzijdse verontwaardiging en verwerping. Tegelijk leert de lezer de orthodoxe gemeenschap van Antwerpen kennen.
Het verhaal begint met haar kennismaking met de vier kinderen van het joods-orthodox gezin, inmiddels meer dan 25 jaar geleden. Zes jaar lang begeleidt Margot Vanderstraeten de kinderen van de Schneiders, een joods echtpaar, bij hun huiswerk. Via dochter Elzira en zoon Jakov krijgt ze geleidelijk aan toegang tot de gesloten joods-orthodoxe wereld van de familie. Hier heersen religieuze wetten en eeuwenoude tradities die de Vlaamse studente maar moeilijk kan rijmen met de tijd: de jaren negentig. Margot leert zowel Jiddische als Hebreeuwse woorden, mag in hun kleerkasten kijken, zit mee aan de sjabbestafel, ontmoet de grootmoeder, overlevende van de holocaust.
De joodse familie raakt bekneld tussen traditie en het moderne leven. Dat de werkstudente bijvoorbeeld ongehuwd samenwoont met haar Iraanse vriend wekt achterdocht. Gaandeweg winnen – aan beide zijden – respect, nieuwsgierigheid en humor het van verontwaardiging en verwerping. Als de kinderen afgestudeerd zijn, zal Margot ze jaren later in Israël en New York bezoeken.
Mazzel tov – een jiddische uitdrukking voor ‘goed geluk, gefeliciteerd, het allerbeste’ – is een meeslepend en confronterend verhaal over opgroeiende kinderen in een modern-orthodox joods milieu, gezien door de ogen van een niet-joodse jonge vrouw.
Het boek kreeg uit handen van juryvoorzitter professor Rik Torfs de Prijs voor het Religieuze boek 2017. Mazzel tov haalde het van’ God en de kunst van het vissen’ van Marc-Alain Ouaknin (Uitgeverij Lannoo) en ‘Mijn geloof als Bijbelwetenschapper?’ van Bénédicte Lemmelijn (Halewijn). Lemmelijn kreeg de publieksprijs.
In de categorie voor het spirituele boek haalde ‘De vrolijke wijsheid’ van Alexander Roose (Polis) het van ‘Drie vormen van weten’ van Herman De Dijn (Polis) en’ Het visioen aan de binnenbaai’ van Oek de Jong (Atlas Contact). De prijzen voor het religieuze en spirituele boek worden jaarlijks toegekend aan boeken die door de uitgevers werden ingezonden. In 2017 werden 49 boeken voorgedragen.
Een fragment
‘Ik meldde me bij een herenhuis met een brede gevel, die afgaand op zijn glimmende verschijning niet zo lang geleden gerenoveerd was. Op de vensterbank naast de deur prijkte, voor de vitrage, een kandelaar met vele koppen. Boven de deurbel hing een doorzichtige koker waarin, zo leek het, een opgerold stukje papier zat.
De vrouwenstem die me verzocht om ‘naar het oogje te kijken’ en die mijn naam luid door de parlofoon liet galmen, was dezelfde als enkele dagen voordien aan de telefoon. Het duurde even voor ik doorhad dat de deurbel met een beveiligingscamera verbonden was en dat ik werd gefilmd. Eind jaren tachtig gold een deurbelcamera als een hoogtechnologisch snufje dat je hooguit bij de ingang van een juwelierszaak of een groot bedrijf verwachtte; zeker niet aan de deur van een stadswoning…
Ik tuurde naar de huizen en appartementen aan de overkant. Ook daar stonden kandelaars met vele koppen, de ene al groter dan de andere. In de deurposten van de overburen leken dezelfde kokertjes te hangen. Er ging een man met een lange zwarte jas en een brede hoed een huis binnen. Hij zocht zijn sleutels en draaide zich, grabbelend in zijn boekentas, naar de straatkant toe, waar de lichtinval beter was. Ik knikte vriendelijk, maar de man deed alsof hij me niet zag. Voor hij met zijn hoed achter de deur verdween, raakte hij het rolletje vluchtig aan.
Juist toen ik voor een tweede maal op de bel wilde drukken, begonnen achter de massief houten deur kettingen te rammelen. Ik hoorde het gerinkel en geschuif van grendels, zowel aan de boven- als aan de onderzijde van de deur. Er klikten sleutelbaarden. Ik hoorde het gepiep van een toestel, de parlofoon waarschijnlijk.
Twee bleke, giechelende meisjes in een blauwe rok en een witte blouse met lange mouwen en tot aan de hals dichtgeknoopt, keken me geamuseerd en onderzoekend aan en zo keek ik naar hen: nieuwsgierig en gretig. Het ene meisje was een maxiversie van het andere.
‘Entrez, alstublieft, entrez,’ zei Mini, die een ministemmetje had.
‘Onze ouders verwachten u,’ vervolgde Maxi. Ook haar stem klonk klein.’
Een toemaatje
Wie geïntrigeerd is of raakt door het joods-orthodoxe milieu, leest ook graag dit:
Charles Lewinsky, Het lot van de familie Meijer
Tova Mirvis, Het damessalon
Tova Mirvis, De buitenwereld
Pearl Abraham, De vreugde der wet
Esther Freud, Zomer in Gaglow
Meir Shalev, Fontanel
BINNENKIJKEN IN DE KERKEN VAN KLEIN-BRABANT Vroeger en nu, redactie Benny Croket, Jaarboek 2017 van de Heemkundige Kring Klein-Brabant
Dit wordt ook binnenkijken, maar van een andere orde en op een iets vertrouwder domein. Het jaarboek 2017 van de Heemkundige Kring Klein-Brabant telt 400 bladzijden, is geïllustreerd met meer dan 1000 foto’s en bespreekt 16 Klein-Brabantse kerken. Vertrekkend vanuit Donnets expertiseverslagen van honderd jaar terug, brengen de auteurs een overzicht van het brede spectrum aan kunst in en om deze kerken. Zilverwerk, meubilair, vaatwerk, cultusobjecten, schilderijen, beelden, glasramen en nog zo veel meer – zelfs de klokken worden niet vergeten – worden op een vlotte manier beschreven. Ruim aandacht wordt besteed aan de geschiedenis van parochie en kerk en buiten het kunsthistorische aspect wordt tevens de religieuze betekenis geduid. Af en toe kleurt een anekdote de sfeer in de parochies of de geloofsgemeenschappen. Een erg interessant boek, zeker nu over de toekomst van de kerken wordt nagedacht.
Meer info: Erfgoedhuis De Casteleyn, Wolfgang d’Urselstraat 5, 2880 Hingene, tel 03 889 18 15 of www.heemkunde-klein-brabant.com