Onlangs bracht de redactieraad van het parochieblad Puurs-Sint-Amands-Bornem-Willebroek (die samen de hoofdartikels leveren voor de wekelijkse edities) een bezoek aan kaarsenmakerij Sente & Van Bael in Sint-Pieters-Rode. Dit familiebedrijf is dé leverancier van kaarsen in zowat alle Vlaamse kerken. Met Lichtmis voor de deur en Pasen in het verre verschiet is het moment daar voor een kennismaking met de kaarsengieterij, de leverancier van onze paaskaarsen, gekomen.
DENK AAN DE TOEKOMST, BEWAAR DE TRADITIE
Kaarsenmakerij Sente en Van Bael is een artisanaal bedrijf, beheerd drie zonen, die elk een onderdeel van het bedrijf voor hun rekening nemen. De oudste – Simon of het hoofd – is het brein van de firma en zoekt steeds naar nieuwe mogelijkheden, de tweede – Bram, de handen – past de machines en toestellen aan aan de steeds evolueerde technologie. De jongste – Tim, het hart op de tong – zorgt voor de verkoop. Hij onderhandelt met de klanten en levert de bestellingen. In dit artikel is hij het woord.
‘Reeds 5 generaties lang, sinds 1893, maken wij bij Sente & Van Bael kaarsen van de beste kwaliteit. Onze specialiteit is het vervaardigen van altaarkaarsen, paaskaarsen, offerkaarsen, noveenkaarsen, devotiekaarsen en gepersonaliseerde (noveen)kaarsen voor de religieuze sector maar ook verenigingen en particulieren kunnen bij ons terecht. Wij zijn nog een echte familieonderneming, een zeldzaamheid in een wereld van constante globalisering. Met vijf generaties ‘kaarsenmakers’ in het bedrijf heerst er een perfecte symbiose tussen ervaring en vernieuwing. Het blijft dan ook onze grootste uitdaging om te blijven moderniseren en investeren ten dienste van onze klanten, zonder onze familiale en gemoedelijke manier van werken te verliezen. Om steeds aan de eisen van onze klanten te kunnen voldoen, breiden wij ons gamma regelmatig uit met nieuwe of vernieuwende producten.’
GESCHIEDENIS IN EEN NOTENDOP
De kaarsenmakerij te Sint-Pieters-Rode is een familiebedrijf dat opgericht werd door Felix Heroes. Deze koster-landbouwer zocht een bijverdienste in het ambachtelijk vervaardigen van kaarsen. Vroeger maakten de kosters de kaarsen voor de kerk zelf. – Niet voor niets lopen er zoveel De Keersmaeckers rond…- Felix maakte niet alleen kaarsen voor zijn eigen kerk, maar kreeg ook heel wat bestellingen van kerken en pastoors uit de buurt. Met een mooie groei als gevolg.
Ettelijke jaren later gaf hij de fakkel door aan zijn schoonzoon Eduard Sente. In 1953 nam diens zoon Achiel samen met zijn vrouw Paula het ouderlijke bedrijf over. Tot dan werden de kaarsen enkel manueel vervaardigd. Achiel voerde echter onmiddellijk een modernisering door. In 1982 kwam Achiels schoonzoon Paul Van Bael bij de firma. Onder Pauls impuls werd het bedrijf verder geautomatiseerd. Momenteel heeft ook de 5e generatie zich aangediend want ook Pauls zonen: Tim, Bram en Simon zijn met veel enthousiasme in de onderneming gestapt. Zij zorgen ervoor dat het levenswerk van hun grootouders en vader met dezelfde passie verdergezet wordt.
HET KLANTENBESTAND
Het bedrijf richt zich vooral op verkoop aan kerken en kerkfabrieken. Ging vroeger 80 % van de verkoop naar de liturgie en 20 % naar devotie, dan is dit nu omgekeerd. De laatste tijd is nog slechts 30 %voor de liturgie bestemd en 70 % voor de devotie. Bedevaartskaarsen, kaarsen met een persoonlijke opdracht – voor een genezing, een goed examen, een goed lief – kennen een ruime markt. Kerken mogen leeglopen, de volksdevotie zit in de lift.
HET TONKEN VAN DE PAASKAARS
Een van de meest indrukwekkende handelingen in het kaarsenbedrijf is het dopen van kaarsen in bijenwas, in vakjargon ‘tonken’.
Men vertrekt van lange wieken, bevestigd aan acht schijven, die zelf vasthangen aan een draaischijf. Beurtelings worden de wieken eventjes ondergedompeld in een bad gesmolten bijenwas. Bij elke onderdompeling ‘groeit’ de kaars circa 1 millimeter tot ze de gewenste dikte heeft. Dit groeiproces kan tot 24 uren duren. Deze manier van werken wordt alleen gebruikt voor de paaskaarsen. De versiering wordt kaars per kaars aangebracht, wat een erg arbeidsintensief proces is. Hiervoor zoekt Simon naar originele en eigentijdse ontwerpen.
Per jaar worden er ongeveer 1000 stuks gemaakt, bestemd voor de landelijke markt en voor uitvoer naar Nederland, Frankrijk, Duitsland, zelfs naar Dubai.
Behalve de duurdere paaskaarsen is er nog de productie van gewone altaarkaarsen en veerkaarsen. Veerkaarsen zijn vullingen voor vaste kaarsenmantels, vroeger veel gebruikt op het altaar omwille van de esthetiek. De mantels behouden immers hun hoogte, de veer in de mantel duwt de veerkaars omhoog tijdens het opbranden.
Het basisproduct voor altaarkaarsen is steeds de hoogwaardige bijenwas. Bijenwas is een vettige stof die bijen produceren. Hiermee bekleden ze de raten van het nest waarin ze stuifmeel en honing opslaan en jong bijenbroed opkweken. Vrij duur en kostbaar materiaal, een zuiver natuurproduct. Het wordt aangeleverd in korrels. Deze ‘medewerking’ verleent de bijen de status van ‘heilig dier’, net zoals het lam en de duif.
Een nevenproduct van de kwaliteitsvolle kerk- en paaskaarsen zijn de devotielichtjes, de kleine kaarsjes in hun rode potjes. Die worden machinaal gemaakt uit dubbel geraffineerd paraffinepoeder. Per dag zijn dat er ongeveer 24.000, meer dan twee miljoen per jaar. Je ziet het, het vertrouwen in de hemelse hulp is lang niet zoek.
Noveenkaarsen worden hier niet gemaakt, wel elders vervaardigd volgens de principes van het bedrijf. Het aanbrengen van de versiering gebeurt machinaal.
DIENSTVERLENING
Meer dan 100 jaar bestaan, dat kan enkel als je als bedrijf de beste service aan je klanten biedt. Zoals ten tijde van grootvader Achilles, worden de bestellingen nog steeds aan huis of rechtstreeks aan de kerk bezorgd. Een garantie voor een perfecte levering en meteen een gelegenheid tot persoonlijk contact met de klant. Niet meer met kar en paard en met een afsluitend borreltje bij de pastoor en handje contantje, die trage tijden zijn ook hier nostalgie.’
TOT SLOT
Tot zover de gedreven uiteenzetting van zoon Tim.
Met dit alles in gedachten, kijk je met andere ogen naar de kaarsen in de kerk. Of het voorname altaarkaarsen zijn of gewone devotielichtjes, we kennen hun herkomst.
En als met Pasen de vier nieuwe paaskaarsen hun intrede doen, denk dan eens aan de ijverige bijen, het arbeidsintensieve tonken, de nauwgezetheid waarmee elke afbeelding en versiering ontworpen en aangebracht werd. Zo ga je de paaskaars beslist in een ander licht bekijken.
Godelief (ism Leo Pelgrims)
gepubliceerd januari 2019
